ศิวสีหนาท

หนังสือเล่มนี้ซึ่งเป็นคำพูดและข้อเขียนของอาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ มีทั้งที่เป็นคำพูดที่ไม่ได้เตรียมไปพูดอย่างเป็นทางการ เช่น เป็นการเสวนา มีทั้งบทพูดที่เตรียมเขียนไปอย่างเป็นระบบล่วงหน้า มีทั้งข้อเขียนที่เขียนขึ้นเพื่อตีพิมพ์เป็นการเฉพาะ แต่ในทั้งหมดนี้ได้สะท้อนให้เห็นอย่างชัดเจนในคุณลักษณะสี่ประการของอาจารย์สุลักษณ์ เช่นเรื่อง “กฎหมายตามหลักพุทธศาสนา” สะท้อนให้เห็นถึงความใฝ่รู้ของอาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์อย่างชัดเจน ในข้อเขียนเรื่อง “พระปัญญานันทะ” และเรื่อง “ทิศทางไทย-มหาวิทยาลัยศิลปากร” สะท้อนให้เห็นถึง พลังความทรงจำและพลังทางความคิด ที่มีมุมมองกว้างอย่างชนิดไม่ติดกรอบเดิม ๆ อย่างชัดเจนเช่นเดียวกัน แม้แต่จดหมายสั้นๆ ที่อาจารย์มีไปถึงสุจิตต์ วงษ์เทศ ก็แสดงให้เห็นอย่างประจักษ์ชัดถึงความเป็นอาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ ที่แยกแยะออกระหว่างความสัมพันธ์ส่วนตัวอันดีกับบุคคลที่อาจารย์อ้างถึงกับประเด็นความถูกต้อง ดังที่อาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์เคยอ้างถึงอยู่อย่างเนือง ๆ ว่า “ความกล้าหาญทางจริยธรรม” เป็นสิ่งสำคัญและจำเป็นสำหรับวิญญูชน การครอบครองโภคทรัพย์และตำแหน่งหน้าที่ทางสังคม แม้เป็นสิ่งที่คนส่วนมากนิยมยินดี แต่ในด้านคุณค่า (มิใช่มูลค่า) ไม่อาจเปรียบเทียบได้กับความกล้าหาญและความกล้าแกร่งทางจริยธรรม ค่อนศตวรรษแห่งชีวิตของอาจารย์สุลักษณ์ ย่อมผ่านมาทั้ง ความดี ความงาม และความบกพร่องผิดพลาด แต่อาจารย์สุลักษณ์ ศิวรักษ์ไม่เคยหนีความจริง คุณสมบัติข้อนี้เป็นสิ่งที่คนรุ่นหลังจักต้องเรียนรู้และพิจารณาเพื่อนำไปปฏิบัติตาม จากคำนำโดย อุทัย ดุลยเกษม