เมื่อฉันลงมือปลูกต้นไม้ (สารคดีสำหรับเยาวชน รางวัลชมเชย แว่นแก้ว ปี 2553)

“เมื่อฉันลงมือปลูกต้นไม้ฉันก็ปลูกสวนอักษร\\" ภูเขามีเสน่ห์สำหรับคนเป็น “นักเขียน“ กระนั้นหรือประโยคดังกล่าวเป็นคำถามที่ สมใจ สมคิด นักคิด นักเขียน กวีและนักวิชาการแห่งมหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์ได้ทิ้งไว้ให้ผู้อ่าน และรวมถึง “นักเขียน” ถามตนเอง จากบรรทัดหนึ่งในสารคดีเรื่อง “เมื่อฉันลงมือปลูกต้นไม้”เทือกเขาหลวงที่ทอดยาวงามสง่าระหว่างทางที่ สมใจ สมคิด นำข้าพเจ้าไปเยือนสวนรักและสวนอักษรของเขา ณ จังหวัดนครศรีธรรมราช... ได้ทิ้งคำถามให้ผู้ไปเยือนครุ่นคิดหาคำตอบ สำหรับคำตอบของ สมใจ สมคิด เขาได้เฉลยต่อมา เพื่อให้ผู้อ่านได้รู้จักกับ “ภูมิหลัง” ของเขาซึ่งมีความรักความผูกพันกับธรรมชาติ ต้นไม้สายลม แสงแดด ขุนเขา ฯลฯ ด้วยเหตุนี้ เขาจึงเริ่มลงมือ “ปลูกต้นไม้” จนกลายมาเป็น “สวนสมรม” ในที่สุด ก่อนจะค่อยๆ ขยายมาเป็น “สวนอักษร”ที่ผสานชีวิตและจิตวิญญาณของเขาเข้าด้วยกันอย่างแยกกันไม่ออก เป้าหมายก็คือ ผลผลิตที่เรียกว่า “สวนอนุสาวรีย์” ตามสำนวนของลาว คำหอม หรือ คำสิงห์ ศรีนอก ศิลปินแห่งชาติสาขาวรรณศิลป์ ซึ่งเคยกล่าวไว้ว่า สำหรับผู้ที่เป็น “นักเขียน” ต่างสามารถสร้าง “อนุสาวรีย์” ให้ตนเอได้ โดยไม่ต้องรอให้ผู้อื่นหรือใครมาสร้างให้!ความหมายเชิงสัญลักษณ์ในเรื่องนี้น่าจะหมายถึงดอกผลแห่งความพยายามของทุกคนย่อมสามารถให้ผลที่หอมหวานแก่เจ้าของ “สวน” ทุกคนถ้าหมั่นรดน้ำพรวนดินและปลูกต้นไมทุกต้นด้วยหัวใจ ไม่เว้นแม้กระทั่ง “สวนอักษร”ผู้อ่านจะสามารถสัมผัสผู้เขียนได้จากต้นไม้ทุกต้น ผลไม้ในสวน มิตรภาพที่งอกงาม ธรรมชาติรอบกาย ฯลฯ ภายใน “สวนอักษร” แห่งความรักของ สมใจ สมคิด ข้อความหนึ่งจากในเรื่อง ทำให้ผู้อ่านเห็น “ภูมิหลัง” ของ สมใจ สมคิด นักเขียนจากภาคใต้ผู้นี้ได้เพิ่มขึ้นคือ “เมื่อผมย้อนมองตัวเอง ตั้งแต่ลืมตาดูโลกที่เกาะสมุย ก็พบกับ “เขาขวาง” ซึ่งทอดยาวขวางทางโคจรของดวงอาทิตย์อยู่ก่อนแล้ว ผมชินตากับมันจนล่วงวัย ๑๖ ปี จึงออกจากบ้านมาอยู่ในอ้อมแขนของ “เขามหาชัย” ณ วิทยาลัยครูนครศรีธรรมราช ๔ ปี ต่อจากนั้นผมก็ไปเป็นครูมัธยมฯ อยู่ที่อำเภอกงหรา จังหวัดพัทลุง ในอ้อมกอดของ “เขาบรรทัด” อีก ๘ ปี กระทั่งย้ายมาอยู่แถบเชิง “ภูเขาหลวง” ชีวิตผมจึงคุ้นชินกับการเห็นดวงอาทิตย์ลับ ฟ้าไปทางหลังเขา” ในเย็นวันที่ สมใจ สมคิด นำข้าพเจ้าไปเยี่ยมชม “สวนสมรม สวนอนุสาวรีย์” ของเขาถึงสถานที่จริงนั้น เขาชี้ชวนให้ชมเทือกเขาหลวงที่ทอดยาวโอบกอดบ้านของนักเขียนหนุ่มรางวัลซีไรต์จากเรื่องสั้นชุด “แผ่นดินอื่น”คือ กนกพงศ์ สงสมพันธุ์ ซึ่งเคยไปพำนักเพื่อเขียนหนังสือที่นั่น และเขาเขียนเล่าไว้ในหนังสือเล่มนี้ว่า มีความรักความผูกพันต่อนักเขียนหนุ่มเสมือน“ลูก”